Аутизм. ASD бар баланың негізгі белгілері.

Аутизм және оның негізгі белгілері.

 Аутизм- әлеуметтік өзара әрекеттесудің жетіспеушілігімен, басқа адамдармен қарым-қатынаста өзара қарым- қатынастың қиындауымен, қайталанатын әрекеттермен және мүдделердің шектелуімен бірге жүретін психикалық дамудың бұзылуы. Аутизм әдетте 3 жасқа дейін диагноз болып қойылады, алғашқы белгілер нәресте кезінен байқалуы мүмкін.

Балалар аутизмінің келесі міндетті белгілері бар: әлеуметтік өзара әрекеттесудің болмауы, басқалармен өзара байланыс орнатудағы проблемалар, стереотиптік мінез-құлық және мүдделер. Барлық осы белгілер 2-3 жасында пайда болады, ал аутизмді көрсететін жеке белгілер кейде нәресте кезінде де кездеседі.

Әлеуметтік қатынастардың бұзылуы аутизмді дамудың басқа бұзылуларынан ажырататын ең айқын белгі болып табылады. Аутизмі бар балалар басқа адамдармен толық қарым-қатынас жасай алмайды. Олар өзгелердің жағдайын сезбейді, әлеуметтік байланыстардың субтекстерін түсінбейді, ауызша емес сигналдарды танымайды. Мұндай балалар ересектерге әлсіз жауап береді, көзге қарамайды, адамдарға емес, жансыз заттарға көбірек қарайды. Олар күлмейді, өз атымен  атағанда жауап бермейді, ересектердің қолына ұмтылмайды.

Өсіп келе жатқан балалар басқалардың мінез-құлқын импровизацияламайды, басқалардың эмоцияларына жауап бермейді, ойындарға қатыспайды, жаңа адамдарға қызығушылық танытпайды. Олар туыстарына өте жақын, бірақ қарапайым балалар сияқты емес - олар қуанбайды, кездесуге бармайды, ересектерге ойыншықтарды көрсетуге немесе олардың өміріндегі оқиғалармен бөлісуге тырыспайды. Аутисттердің оқшаулануы олардың жалғыздыққа деген ұмтылысына емес, басқалармен өзара әрекеттесу қабілетінің болмауына байланысты.

Аутисттер кейінірек сөйлей бастайды, аз және қысқа сөйлейді, кейінірек жеке сөздерді айта бастайды және фразалық сөйлеуді қолданады. Олар есімдіктерді жиі шатастырады, өздерін "сен", "ол", "біз"деп атайды. Кейіннен жоғары жұмыс істейтін аутисттер жеткілікті сөздік қорын "жинайды" және басқа балалардан кем түспейді, бірақ суреттерді қолдануға, оқылған немесе жазылған нәрселер туралы қорытынды жасауға тырысады. Аутизмнің төмен функционалды формалары бар балаларда сөйлеу айтарлықтай төмендейді.

      Аутизмі бар балалар ерекше қимылмен және қарым-қатынас процесінде қимылдарды қолдануға тырысқанда қиындықтармен сипатталады. Нәресте кезінде олар сирек затты қолмен көрсетеді немесе қолдарына қарап көрсетуге тырысады. Үлкен болғаннан кейін, олар ым-ишарат кезінде сөздерді сирек айтады. Кейіннен оларға күрделі ойындар ойнау, ым-ишара мен сөйлеуді органикалық түрде біріктіру қиынға соғады.

   Аутизмнің тағы бір айқын белгісі-шектеулі немесе қайталанатын мінез-құлық. Стереотиптер байқалады-дененің қайталанатын тербелісі, басын шайқау. Аутизммен ауыратын науқастар үшін бәрі әрдайым бірдей болуы өте маңызды: заттар дұрыс ретпен орналастырылады, әрекеттер белгілі бір ретпен жасалады. Сонымен қатар, басқа балалардан айырмашылығы, олар жағдайды түзетуге ниет білдірмейді, бірақ қол жетімді тәсілдермен олар дұрыс емес екенін білдіреді.

Аутисттердің назары бөлшектерге, қайталанатын сценарийлерге бағытталған. Олар ойын үшін ойыншықтарды емес, ойынмайтын  заттарды таңдайды. Олардың ойындары сюжеттік негізден айырылған.

Мінез-құлықтың басқа түрлерімен қатар, қайталанатын мінез-құлық аутоагрессияны (соққылар, тістеулер және басқа да жарақаттар) қамтиды.

Ақпаратты дайындаған психологтар: Ахмерова Тамила Геленьевна,

Нұрманова Альфия Қалығалиқызы

« КММ П. Исаков атындағы №1 жалпы білім беретін мектеп»